Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

exemplum operis

  • 1 Modell

    Modell, exemplar. exemplum (ein Vorbild, Muster, nach dem ein Kunstwerk gemacht wird, z.B. exemplar muri: u. exemplar e gypso factum: u. exemplum operis [eines Bauwerks]: exemplum animale, ein lebendiges Modell, nach dem der Maler malt). – simulacrum (eine Nachbildung, ein Abbild von etw, z.B. templi Veneris). – ein M. von etw. angeben, alcis rei modum formamque demonstrare: das M. von etw. nehmen, exemplum sumere ab alqa re.

    deutsch-lateinisches > Modell

  • 2 assumo

    assumo (adsumo), ĕre, sumpsi, sumptum - tr. - [st2]1 [-] prendre (pour nourriture), manger, absorber; prendre, s'approprier, se donner. [st2]2 [-] prendre sur soi, se charger de, s'attribuer, s'arroger. [st2]3 [-] prendre en plus, ajouter.    - assumere in exemplum, Quint.: prendre pour exemple.    - assumere sibi artem, Cic.: se choisir un métier.    - aliquem socium assumere: prendre qqn pour allié.    - assumere sibi aliquid: s’arroger qqch., prétendre à qqch.    - in societatem consilii aliquem assumere, Liv. 2, 4, 2: associer qqn à un projet.
    * * *
    assumo (adsumo), ĕre, sumpsi, sumptum - tr. - [st2]1 [-] prendre (pour nourriture), manger, absorber; prendre, s'approprier, se donner. [st2]2 [-] prendre sur soi, se charger de, s'attribuer, s'arroger. [st2]3 [-] prendre en plus, ajouter.    - assumere in exemplum, Quint.: prendre pour exemple.    - assumere sibi artem, Cic.: se choisir un métier.    - aliquem socium assumere: prendre qqn pour allié.    - assumere sibi aliquid: s’arroger qqch., prétendre à qqch.    - in societatem consilii aliquem assumere, Liv. 2, 4, 2: associer qqn à un projet.
    * * *
        Assumo, assumis, pe. pro. assumpsi, assumptum, assumere. Prendre à soy, quasi recueillir.
    \
        Assumere copiam dicendi cum iure ciuili. Cic. Mesler l'art oratoire avec le droict civil, ou en user.
    \
        Generum assumere. Plin. Prendre un gendre.
    \
        Noctis assumere aliquantum. Cic. Obscurcir son langage.
    \
        Voluptatem. Cic. Prendre ses plaisirs.
    \
        Assumere aliquem. Horat. Le mener avec soy, Le prendre pour compaignon.
    \
        Assumere aliquem in consilium. Plin. iunior. Appeler et prendre quelcun à son conseil, Se conseiller à luy.
    \
        Assumere in societatem. Liu. Prendre à compaignon, Associer autruy à soy.
    \
        Assumere aliquem in nomen. Plin. iunior. Recevoir aucun à porter son nom, et à estre de sa famille.
    \
        In exemplum operis aliquem sibi assumere. Quint. Prendre exemple et patron sur quelcun pour faire comme luy.
    \
        Assumere oratores dicuntur, quum quid afferunt quod faciat ad ostendendam propositionem. Cic. Ramener pour aider à leur propos.
    \
        Assumere sibi. Cic. S'attribuer beaucoup.
    \
        Assumere suae laudi. Cic. Adjouster à sa louange.
    \
        Assumere, pro Esitare et cibum sumere. Celsus. Prendre viande, Manger.
    \
        Assumere semel die epulas. Cels. Manger une fois le jour.

    Dictionarium latinogallicum > assumo

  • 3 propono

    prō-pōno, pŏsŭi, pŏsĭtum, 3, v. a., to put or set forth, to set or lay out, to place before, expose to view, to display (class.).
    I.
    Lit.:

    proponere vexillum,

    Caes. B. G. 2, 20:

    pallentesque manus, sanguineumque caput,

    Ov. Tr. 3, 9, 30:

    i puer et citus haec aliquā propone columnā,

    Prop. 3 (4), 23, 23:

    aliquid venale,

    to expose for sale, Cic. Verr. 2, 2, 32, § 78; cf. Suet. Ner. 16:

    geminum pugnae proponit honorem,

    proposes, offers, Verg. A. 5, 365:

    singulis diebus ediscendos fastos populo proposuit,

    Cic. Mur. 11, 25:

    legem in publicum,

    id. Agr. 2, 5, 13:

    in publico epistulam,

    id. Att. 8, 9, 2; id. Pis. 36, 88:

    vectigalia,

    to publish, publicly advertise, Suet. Calig. 41:

    oppida Romanis proposita ad copiam commeatūs,

    Caes. B. G. 7, 14:

    ne quid volucre proponeretur, praeter, etc.,

    should be served up, Plin. 10, 50, 71, § 139 (al. poneretur).—
    II.
    Trop.
    A.
    To set before the eyes, to propose mentally; to imagine, conceive:

    propone tibi duos reges,

    Cic. Deiot. 14, 40:

    aliquid sibi exemplar,

    id. Univ. 2:

    sibi aliquem ad imitandum,

    id. de Or. 2, 22, 93:

    vos ante oculos animosque vestros... Apronii regnum proponite,

    id. Verr. 2, 3, 23, § 58:

    eam (vitam) ante oculos vestros proponite,

    id. Sull. 26, 72:

    condicio supplicii in bello timiditati militis proposita,

    id. Clu. 46, 129; 56, 154; 12, 42:

    vim fortunae animo,

    Liv. 30, 30:

    spem libertatis,

    Cic. Rab. Perd. 5, 15:

    nihil ad scribendum,

    id. Att. 5, 10, 4.—
    B.
    To expose:

    omnibus telis fortunae proposita est vita nostra,

    Cic. Fam. 5, 16, 2:

    tabernis apertis proposita omnia in medio vidit,

    Liv. 6, 25, 9.—
    C.
    To point out, declare, represent, report, say, relate, set forth, publish, etc. (cf.:

    indico, denuntio): ut proponat, quid dicturus sit,

    Cic. Or. 40, 137; id. Brut. 60, 217:

    extremum illud est de iis, quae proposueram,

    id. Fam. 15, 14, 6:

    contione habitā, rem gestam proponit,

    Caes. B. G. 5, 50:

    in exemplum proponere,

    Quint. 7, 1, 41; 12, 2, 27.—With de:

    de Galliae Germaniaeque moribus, et quo differant eae nationes inter se,

    Caes. B. G. 6, 11.—With object-clause:

    quod ante tacuerat, proponit, esse nonnullos, quorum, etc.,

    Caes. B. G. 1, 17:

    cui (morbo) remedia celeria faciliaque proponebantur,

    were proposed, suggested, believed to be efficient, Nep. Att. 21, 2.—
    D.
    To offer, propose as a reward:

    Xerxes praemium proposuit, qui invenisset novam voluptatem,

    Cic. Tusc. 5, 7, 20:

    populo congiarium, militi donativum,

    Suet. Ner. 7.—
    2.
    In a bad sense, to threaten, denounce:

    cui cum publicatio bonorum, exsilium, mors proponeretur,

    Cic. Planc. 41, 97:

    injuriae, quae propositae sunt a Catone,

    id. Fam. 1, 5, b, 2:

    contentiones, quae mihi proponuntur,

    id. Att. 2, 19, 1:

    improbis poenam,

    id. Fin. 2, 17, 57:

    damnationem et mortem sibi proponat ante oculos,

    Liv. 2, 54, 6; Just. 16, 5, 2.—
    E.
    To lay before, to propose for an answer: aliquam quaestionem, Nep Att. 20, 2:

    aenigma,

    Vulg. Ezech. 17, 2.—
    F.
    To purpose, resolve, intend, design, determine:

    consecutus id, quod animo proposuerat,

    Caes. B. G. 7, 47:

    cum id mihi propositum initio non fuisset,

    I had not proposed it to myself, had not intended it, Cic. Q. Fr. 1, 1, 6.— With inf.:

    neque propositum nobis est hoc loco (laudare), etc.,

    I am resolved, Cic. Brut. 6, 25.—With ut:

    propositum est, non ut eloquentiam meam perspicias, sed ut,

    the design is, Cic. Brut. 92, 318.—
    G.
    To say or mention beforehand (post-Aug.), Col. 8, 17, 8.—
    2.
    To state the first premise of a syllogism:

    cum proponimus,

    Cic. Inv. 1, 39, 70; 1, 40, 72.—
    H.
    To impose (post-class.):

    novam mihi propono dicendi legem,

    Mamert. Genethl. 5.—Hence, prōpŏsĭtum, i, n.
    A.
    A plan, intention, design, resolution, purpose (class.):

    quidnam Pompeius propositi aut voluntatis ad dimicandum haberet,

    Caes. B. C. 3, 84:

    assequi,

    to attain, Cic. Fin. 3, 6, 22:

    est enim propositum, ut iratum efficiat judicem,

    id. Part. 4, 14:

    tenere,

    to keep to one's purpose, Nep. Eum. 3, 5; Liv. 3, 41, 4; Caes. B. C. 1, 83; 3, 42; 64:

    propositum peragere,

    Nep. Att. 22, 2:

    tenax propositi,

    Hor. C. 3, 3, 1: in proposito manere. Suet. Gram. 24:

    reprehendendi habere,

    Plin. Ep. 9, 19, 7:

    omne propositum operis a nobis destinati,

    Quint. 2, 10, 15; 2, 19, 1; 12, 9, 14.—
    B.
    The first premise of a syllogism, Cic. de Or. 2, 53, 215; Sen. Q. N. 1, 8, 4.—
    2.
    An argument: nam est in proposito finis fides, Cic. Part. 3, 9.—
    3.
    The main point, principal subject, theme:

    a proposito declinare aliquantulum,

    Cic. Or. 40, 137:

    egredi a proposito ornandi causā,

    id. Brut. 21, 82:

    a proposito aberrare,

    id. Fin. 5, 28, 83:

    redire ad propositum,

    id. de Or. 3, 53, 203:

    ad propositum revertamur,

    id. Off. 3, 9, 39:

    a proposito aversus,

    Liv. 2, 8, 8:

    propositum totius operis,

    Sen. Ep. 65, 4 sq.; 65, 8:

    vitae,

    Cels. 5, 26, 6:

    meum,

    Phaedr. 1, 5, 2:

    tuum,

    Sen. Ep. 68, 3.—
    C.
    A way, manner, or course of life ( poet. and post-Aug.):

    mutandum tibi propositum est et vitae genus,

    Phaedr. prol. 3, 15:

    vir proposito sanctissimus,

    Vell. 2, 2, 2.

    Lewis & Short latin dictionary > propono

  • 4 dirigo

    dī-rigo (dē-rigo), rēxī, rēctum, ere (dis u. rego), I) etw. in allen seinen Teilen gerade richten, gerade machen, einer Sache eine gerade Richtung geben, etw. geradeaus (horizontal) laufen lassen, Passiv dirigi = eine gerade Richtung bekommen, in gerader Richtung laufen, gerade werden, gerade auslaufen, a) übh.: coronam (Hof des Mondes) si diviseris, arcus erit, si direxeris, virga (eine Regengalle), Sen. nat. qu. 1, 10: arboribus adminicula, quibus dirigantur, applicare, Sen. de clem. 2, 7, 4: cum radii per angusta foramina diriguntur, Sen. nat. qu. 1, 11, 1: utrimque a iugo ternos direxerant gladios, Curt. 4, 9 (35), 5: cum neque flectere navim propter vim fluminis neque directam tantis fluctibus tenere posset, geradeaus fahren konnte, Auct. b. Alex. 64, 5: Maeander direxit aquas, nahm einen geraden Lauf, Lucan. 6, 475. – übtr., dirigitur (sc. argumentatio), cum proposuit aliquid, quod probaret, es (das Beweisverfahren) schreitet in gerader Richtung ohne Einbiegung vorwärts, wenn es usw., Cic. part. or. 46. – b) insbes., α) als t.t. der Baukunst, gerade machen = abputzen, verputzen, imum caelum camerarum arenā, Vitr. 7, 3, 3; vgl. 7, 4, 1. – u. etw. als Abputz anwerfen, alterum corium mediocre (eine andere Schicht aus mittelfeinem Mörtel), Vitr. 7, 6, 3. – β) eine Fläche mit geraden Linien beziehen, liniie ren, membrana directa plumbo, Catull. 22, 8.

    II) eine bestimmte Richtung geben, richten, A) eig.: 1) der Bewegung nach, a) Segel, Fahrzeuge, leb. Wesen und deren Lauf (Weg) richten, lenken, vela in medio freto, Ov.: ad castra Corneliana vela, Caes.: ratem ad od. in ripam, Curt.: currum in hostem, Ov.: equum in alqm, Liv. – cursum direxit, quo tendebat, Nep.: cursum eo (quo), Cic.: cursum in Africam, Vell.: cursum Gades (nach G.), Curt.: cursum per auras in lucos, Verg.: cursum ad nocturnos ignes, Suet.: huius classis cursum esse directum columbae antecedentis volatu ferunt, Vell. – timidae navis iter, Ov.: iter ad Mutinam, Cic.: iter secundum eas (naves, ihrem Laufe folgend) terrā direxerant, Caes. – ut, quā primum viam direxisset (wo er zuerst seinen Weg genommen), eā demum ire agere deberet, Cels. dig. 8, 1, 9. – huc dirige gressum, Verg. Aen. 5, 162: ex eo dirigite gressus vestros, Vulg. Tob. 14, 12. – u. intr. im Bilde, dir. ad duas metas, nach zwei Zielen hinlenken = zweierlei im Auge haben, Varro r.r. 1, 4, 1 u. 1, 18, 1. – dah. α) v. Pers., se dir. od. bl. dir. m. in u. Akk. u. dgl., wohin seinen Weg nehmen, sich wohin begeben, dir. se in Pomponii domum, Val. Max. 5, 4, 3: usque ad inferos et ipsius Orci ferales penates se der., Apul. met. 6, 16: u. bl. dir. per altum ad Nesida, Sen. ep. 53, 1: hinc dir. Mediam, Auct. itin. Alex. 30 in. – β) v. Lebl., bl. dir.,die Richtung nehmen, ut cadat e regione loci, quā dirigit aestus, sich hinzieht, Lucr. 6, 823. – b) Waffen u. dgl. auf od. gegen Jmd. richten, mit etw. nach jmd. od. etw. zielen, etw. nach od. auf etw. od. jmd. zielend abschleudern, abschießen, hastam in alqm, Ov.: hastam in os od. in guttur, mucrones in ora, Curt.: in alcis corpus tela manusque, Verg.: virgam in alcis oculum, Val. Max. – poet. m. Dat., procul validam hastam Ilo (auf den J.), Verg. Aen. 10, 401. – ohne Ang. der Richtung, m. Ang. womit? durch Abl., tela Cydonio arcu, Hor.: hastile certo ictu, Verg.: cetera letifera spicula dextrā, Ov.: sagittas tantā arte, ut etc., Suet.: per auras aligero letalia vulnera ferro, tödlich verwunden, Sil. – m. bl. Acc., sagittas, Vulg. paral. 12, 2: Athamantheae spicula dextrae, Claud. in Rufin. 1, 81: vulnera, verwundende Pfeile, Verg. Aen. 10, 140, u. danach e ripa vulnera (verwundende Hiebe), Tac. hist. 2, 35. – u. intr., zielen, schießen nach usw., in cuius caudam contento dirigit arcu, Manil. 1, 269. – c) eine Sendung od. Pers. wohin richten = senden, schicken, direxi duas litteras, Cic. fr. (?) bei Serv. Verg. Aen. 1, 168. – m. ad u. Akk.: indumenta regia ad alqm per alqm, Aur. Vict. epit. 34, 2: illos oportere eum ad sese dirigere, Iul. Val. 1, 39 (41). p. 51, 20 K. – m. Dat. (wem?), frumenta laborantibus, Iul. Val. 2, 3. p. 74, 27 K.: alci orationem, Sidon. epist. 7, 9, 1: affatus non alci ullos (brieflich), Claud. epist. 3, 1. – d) das Gesicht, den Blick, die Augen auf od. nach jmd. richten, hinwenden, qui nostri voltus derigis (dirigis) inferieis (= inferiis), das Antlitz unserer Grabstätte zuwendest, Corp. inscr. Lat. 9, 1837: os atque oculos eundum in locum, Gell. 2, 2. § 2: aciem ad alqm (v. der Pupille), Catull. 63, 56: oculorum aciem illuc, ubi etc., Cassian. coenob. inst. 5, 15: oculos eo, quo etc., Lact. 2, 17, 9: oculos suos ad alqm, Vulg. 2. par. 20, 12 u. Tob. 3, 14: oculos in domum alcis, Sen. contr. 7, 6 (21), 19: oculos in villam, Sen. ep. 55, 3: oculos in alqm, Sen. ad Polyb. 12 (31), 3: in me omnium diriguntur oculi, Sen. contr. 1, 8, 6: in te omnium oculi diriguntur, Hieron. epist. 60, 14.

    2) der Stellung od. Lage nach: a) der Stellung nach richten, stellen, aufstellen, ordnen, α) übh.: ordines paribus spatiis, Col. 3, 15, 2: in quincuncem ordines (arborum), Cic. de sen. 59: ad hunc quadruplicem fontem ordines diriguntur bini, uni transversi, alteri directi (gerade), Varro LL. 10, 22: ita formandi sunt rami arborum vitiferarum, ne alter sub alterius linea dirigatur (zu stehen kommt), Pallad. 3, 13, 2. – β) als milit. t.t., richten, aufstellen, formieren, αα) m. Acc.: aciem (die Schlachtreihe), sich in Schlachtordnung aufstellen, in Schl. aufmarschieren, Caes. u.a. Histor.: aciem contra, gegenüber in Schl. aufmarschieren, sich zur Wehr setzen, Plin. 11, 58: aciem ex adverso, Vulg. 1. par. 19, 17: aciem iuxta portam civitatis, ibid. 1, 19, 9: Romanorum aciem laevam, formieren, dah. befehligen, Amm.: frontem, die Front formieren, Liv.: directā fronte pugnare, den Kampf in gerader Frontaufstellung führen, Quint.: equitatum dextrā sinistrā ab oppidi lateribus, Auct. b. Afr.: Numidas ita in longitudinem, ut etc., Auct. b. Afr.: naves in pugnam, Liv.: in frontem dirigi, eine Frontaufstellung nehmen (v. Schiffen), Liv.: dir. suos in Veientem hostem, Liv. – ββ) absol., sich aufstellen, aufmarschieren, dir. contra (gegenüber), Tac. hist. 4, 58: dir. comminus in aspectum, Apul. met. 2, 17: dir. in frontem (in Front), v. Schiffen, Liv. 37, 23, 10: occisi sunt multi leones, qui dirigere (sich zur Wehr setzen) nolebant, sagittis, Vopisc. Prob. 19, 1. – b) der Lage nach, richten, leiten, α) übh.: littera

    Θ, per quam duae lineae dirigantur, gezogen werden, Chalcid. Tim. 78. – β) insbes.: αα) einem Flusse, einer Wasserleitung eine Richtung geben, ihn od. sie leiten, flumina arcemus, dirigimus, avertimus, Cic. de nat. deor. 2, 152: sin autem valles erunt perpetuae, in declinato loco cursus dirigentur, wird man die Leitung an einem Abhange herabführen, Vitr. 8, 6 (7), 5. – ββ) als t.t. der Baukunst, etw. in einer gewissen Richtung legen, stylobatam ad libellam (wagerecht), Vitr. 3, 4, 5. – γγ) als t.t. der Auguralspr., die Richtung einer Himmelsgegend bestimmen, eine Himmelsgegend bezeichnen, dir. regiones, Cic. de div. 1, 30. – δδ) die Richtung einer Grenze bestimmen, eine Grenze bestimmen, ziehen, per alias regionem (anderswo) fines dir., Ulp. dig. 10, 1, 2. § 1: m. dopp. Acc., dir. finem (als Gr.) Philippo viam regiam, Liv. 39, 27, 10. – im Bilde, dir. fines (das Ziel) bonorum utilitate aut voluptate (nach dem N. od. V.), Cic. de fin. 5, 57. – εε) die Richtung bestimmen, abstecken, absteckend anlegen, aufführen, ascensus scalasque, Vitr. 5, 6 (7), 2: opera, Caes. b.G. 7, 27, 1: vicos, Liv. 5, 55, 4: aggerem in Appiae viae formam, Suet. Cal. 19, 1: novi operis molem in adversum ventum non latere (mit der breiten Seite), sed adversā fronte, Curt. 4, 3 (13), 8: in Rheni ripa quinquaginta amplius castella, Flor. 4, 12, 26. – m. Adv., dirigentur autem haec (plateae et angiportus) recte, si etc., sie erhalten aber die geeignete Richtung, wenn usw., Vitr. 1, 6, 1. – ζζ) intr. bl. dir., sowohl die Richtung wohin nehmen, sich wohin erstrecken, Cancer in adversum Capricorni dirigit astrum, Manil. 4, 324: bes. als t.t. der Landmesser, quo dirigant fines, Gromat. vet. 303, 4 u. so (v.d. limites) dir. in meridianum, Gromat. 29, 10: dir. ab oriente in occidentem, Gromat. 167, 5. – als die Richtung nach etw. angeben, nach etw. zeigen, cuius cacumen dirigat ad punctorum regiones, Vitr. 9, 9 (8), 12.

    B) übtr.: a) übh. richten, lenken, dirige vatis opus, Ov. fast. 6, 484: si direxerit cor ad eum, Vulg. Iob 34, 14. – u. intr., hinlenken, ea (divinatio) fallit fortasse non numquam, sed tamen ad veritatem saepissime dirigit, führt zur W., Cic. de div. 1, 25: quorum (medicorum) cum ad unam potionem sententiae direxissent, sich entschieden hatten für usw., Val. Max. 3, 8. ext. 6. – b) den Geist, die Gedanken auf etw. od. jmd. richten, m. Adv. od. mit ad od. in u. Acc., dies noctesque oculos mentemque ad mare dispositos directosque habere, Auct. b. Afr. 26, 4. – dir. animum ad alqm, Val. Max. 8, 14, 4, od. in alqm, Sen. de ben. 6, 16, 3 u. 6, 19, 3: dir. suas cogitationes ad alqd, Cic. Acad. 2, 66: contemplationem suam ad alqd, Col. 3, 12, 4: totā mente in opus ipsum intentionem, Quint. 10, 3, 28. – dah. dir. se ad alqd, sich (seinen Sinn) auf etw. richten, se ad imitationem Labeonis, Sen. contr. 10. praef. § 11: se ad id, Quint. 12, 3, 8: se ad ea efficienda, Quint. 10, 1, 127. – c) die Rede an od. gegen jmd. richten, einen Vortrag an od. gegen jmd. halten, m. ad od. in od. adversus u. Akk., ad iudicem omnem sermonem, Quint. 2, 13, 5: ad Ciceronem principium (einen Eingang), Quint. 4, 1, 68: orationem in alqm, Curt. 8, 5 (18), 13, od. ad alqd, Cic. top. 89: communes locos (Sätze) in vitia, Quint. 2, 1, 11: actionem (den Vortrag) adversus singulos, Quint. 5, 7, 6. – d) etw. nach etw. wie nach einem Maßstabe richten, einer Sache nach etw. die u. die Richtung geben, bei etw. den u. den Maßstab anlegen, etw. nach etw. bemessen, bestimmen, beurteilen, etw. von etw. abhängig machen, etw. einer Sache anbequemen, dah. Passiv dirigi auch = nach etw. sich richten, seine Richtung erhalten, m. ad u. Akk., ad libram opus (v. der Hausfrau), Ambros. in Luc. 8. § 11: spatium mensium ad hunc lunae modum (nach diesen Mondphasen), Curt. 8, 9 (33), 37: omnia ad exactam regulam (v. Beurteiler), Sen. contr. 10. praef. § 10: vitam ad certam rationis normam, sein Verhalten nach der festen Richtschnur eines philos. Systems (näml. des stoischen) bestimmen, Cic. Mur. 3: nihil non ad rationem tamquam ad artem, Cic.: haec omnia ad rationem civitatis, Cic.: ad illius similitudinem artem et manum, Cic.: ut ad ea iudicium dirigatur, danach sich richtet, seine Richtung erhält, Quint.: ad exemplum omnium mens dirigenda, muß seine Richtung erhalten nach usw., Quint.: ad voluntatis alcis interpretationem sententiam suam, Liv. 8, 32, 5: deliberationes omnes ad utilitatem eorum, qui etc., Cic.: ad positionem controversiae colorem actionis, Sen. contr. 10, 1 (30), 12: ad utilitatem vitae omnia consilia factaque nostra, Tac. dial.: invidiam rerum non ad causam, sed ad voluntatem personasque, Vell.: ad alcis arbitrium fugam, Vell.: principia rerum ad famam, Tac. – m. Abl. des Maßstabes, nec haec sunt rhythmicorum aut musicorum acerrimā normā dirigenda, Cic.: utilitate officium magis quam humanitate, Cic.: ne in maximis quidem rebus quicquam adhuc inveni firmius, quod tenerem aut quo iudicium meum dirigerem, quam id etc., habe ich keinen festern Stützpunkt, keine zuverlässigere Richtschnur für mein Urteil gefunden, als das usw., Cic.: ut tandem propius discas, quo fine beatum dirigitur, nach welcher Gr. das selige Leben bemessen wird = des seligen Lebens Ziel, Claud. Mall. Theod. cons. 96. – m. Adv., iudex officium suum ita diriget, ut etc., so bemessen, einrichten, Ulp. dig. 10, 3, 7. § 10: et ita dirigantur angiportorum divisiones, ist die Einteilung der Gassen anzuordnen, Vitr. 1, 6, 13. – / Synk. Perf. direxti, Verg. Aen. 5, 57. – dirigo wechselt in den Handschriften mit derigo, das zB. Ribbeck im Vergil, Halm u. Heräus im Tacitus aufgenommen haben, s. Halm Praefat. ad Tac. ann. ed. 3. p. XXV. Heräus zu Tac. hist. 4, 16, 8; auch inschr., zB. Corp. inscr. Lat. 1, 1220.

    lateinisch-deutsches > dirigo

  • 5 dirigo

    dī-rigo (dē-rigo), rēxī, rēctum, ere (dis u. rego), I) etw. in allen seinen Teilen gerade richten, gerade machen, einer Sache eine gerade Richtung geben, etw. geradeaus (horizontal) laufen lassen, Passiv dirigi = eine gerade Richtung bekommen, in gerader Richtung laufen, gerade werden, gerade auslaufen, a) übh.: coronam (Hof des Mondes) si diviseris, arcus erit, si direxeris, virga (eine Regengalle), Sen. nat. qu. 1, 10: arboribus adminicula, quibus dirigantur, applicare, Sen. de clem. 2, 7, 4: cum radii per angusta foramina diriguntur, Sen. nat. qu. 1, 11, 1: utrimque a iugo ternos direxerant gladios, Curt. 4, 9 (35), 5: cum neque flectere navim propter vim fluminis neque directam tantis fluctibus tenere posset, geradeaus fahren konnte, Auct. b. Alex. 64, 5: Maeander direxit aquas, nahm einen geraden Lauf, Lucan. 6, 475. – übtr., dirigitur (sc. argumentatio), cum proposuit aliquid, quod probaret, es (das Beweisverfahren) schreitet in gerader Richtung ohne Einbiegung vorwärts, wenn es usw., Cic. part. or. 46. – b) insbes., α) als t.t. der Baukunst, gerade machen = abputzen, verputzen, imum caelum camerarum arenā, Vitr. 7, 3, 3; vgl. 7, 4, 1. – u. etw. als Abputz anwerfen, alterum corium mediocre (eine andere Schicht aus mittelfeinem Mörtel), Vitr. 7, 6, 3. – β) eine Fläche mit geraden Linien beziehen, liniie-
    ————
    ren, membrana directa plumbo, Catull. 22, 8.
    II) eine bestimmte Richtung geben, richten, A) eig.: 1) der Bewegung nach, a) Segel, Fahrzeuge, leb. Wesen und deren Lauf (Weg) richten, lenken, vela in medio freto, Ov.: ad castra Corneliana vela, Caes.: ratem ad od. in ripam, Curt.: currum in hostem, Ov.: equum in alqm, Liv. – cursum direxit, quo tendebat, Nep.: cursum eo (quo), Cic.: cursum in Africam, Vell.: cursum Gades (nach G.), Curt.: cursum per auras in lucos, Verg.: cursum ad nocturnos ignes, Suet.: huius classis cursum esse directum columbae antecedentis volatu ferunt, Vell. – timidae navis iter, Ov.: iter ad Mutinam, Cic.: iter secundum eas (naves, ihrem Laufe folgend) terrā direxerant, Caes. – ut, quā primum viam direxisset (wo er zuerst seinen Weg genommen), eā demum ire agere deberet, Cels. dig. 8, 1, 9. – huc dirige gressum, Verg. Aen. 5, 162: ex eo dirigite gressus vestros, Vulg. Tob. 14, 12. – u. intr. im Bilde, dir. ad duas metas, nach zwei Zielen hinlenken = zweierlei im Auge haben, Varro r.r. 1, 4, 1 u. 1, 18, 1. – dah. α) v. Pers., se dir. od. bl. dir. m. in u. Akk. u. dgl., wohin seinen Weg nehmen, sich wohin begeben, dir. se in Pomponii domum, Val. Max. 5, 4, 3: usque ad inferos et ipsius Orci ferales penates se der., Apul. met. 6, 16: u. bl. dir. per altum ad Nesida, Sen. ep. 53, 1: hinc dir. Mediam, Auct. itin. Alex. 30 in. – β) v. Lebl., bl. dir.,
    ————
    die Richtung nehmen, ut cadat e regione loci, quā dirigit aestus, sich hinzieht, Lucr. 6, 823. – b) Waffen u. dgl. auf od. gegen Jmd. richten, mit etw. nach jmd. od. etw. zielen, etw. nach od. auf etw. od. jmd. zielend abschleudern, abschießen, hastam in alqm, Ov.: hastam in os od. in guttur, mucrones in ora, Curt.: in alcis corpus tela manusque, Verg.: virgam in alcis oculum, Val. Max. – poet. m. Dat., procul validam hastam Ilo (auf den J.), Verg. Aen. 10, 401. – ohne Ang. der Richtung, m. Ang. womit? durch Abl., tela Cydonio arcu, Hor.: hastile certo ictu, Verg.: cetera letifera spicula dextrā, Ov.: sagittas tantā arte, ut etc., Suet.: per auras aligero letalia vulnera ferro, tödlich verwunden, Sil. – m. bl. Acc., sagittas, Vulg. paral. 12, 2: Athamantheae spicula dextrae, Claud. in Rufin. 1, 81: vulnera, verwundende Pfeile, Verg. Aen. 10, 140, u. danach e ripa vulnera (verwundende Hiebe), Tac. hist. 2, 35. – u. intr., zielen, schießen nach usw., in cuius caudam contento dirigit arcu, Manil. 1, 269. – c) eine Sendung od. Pers. wohin richten = senden, schicken, direxi duas litteras, Cic. fr. (?) bei Serv. Verg. Aen. 1, 168. – m. ad u. Akk.: indumenta regia ad alqm per alqm, Aur. Vict. epit. 34, 2: illos oportere eum ad sese dirigere, Iul. Val. 1, 39 (41). p. 51, 20 K. – m. Dat. (wem?), frumenta laborantibus, Iul. Val. 2, 3. p. 74, 27 K.: alci orationem, Sidon. epist. 7, 9, 1: affatus non alci
    ————
    ullos (brieflich), Claud. epist. 3, 1. – d) das Gesicht, den Blick, die Augen auf od. nach jmd. richten, hinwenden, qui nostri voltus derigis (dirigis) inferieis (= inferiis), das Antlitz unserer Grabstätte zuwendest, Corp. inscr. Lat. 9, 1837: os atque oculos eundum in locum, Gell. 2, 2. § 2: aciem ad alqm (v. der Pupille), Catull. 63, 56: oculorum aciem illuc, ubi etc., Cassian. coenob. inst. 5, 15: oculos eo, quo etc., Lact. 2, 17, 9: oculos suos ad alqm, Vulg. 2. par. 20, 12 u. Tob. 3, 14: oculos in domum alcis, Sen. contr. 7, 6 (21), 19: oculos in villam, Sen. ep. 55, 3: oculos in alqm, Sen. ad Polyb. 12 (31), 3: in me omnium diriguntur oculi, Sen. contr. 1, 8, 6: in te omnium oculi diriguntur, Hieron. epist. 60, 14.
    2) der Stellung od. Lage nach: a) der Stellung nach richten, stellen, aufstellen, ordnen, α) übh.: ordines paribus spatiis, Col. 3, 15, 2: in quincuncem ordines (arborum), Cic. de sen. 59: ad hunc quadruplicem fontem ordines diriguntur bini, uni transversi, alteri directi (gerade), Varro LL. 10, 22: ita formandi sunt rami arborum vitiferarum, ne alter sub alterius linea dirigatur (zu stehen kommt), Pallad. 3, 13, 2. – β) als milit. t.t., richten, aufstellen, formieren, αα) m. Acc.: aciem (die Schlachtreihe), sich in Schlachtordnung aufstellen, in Schl. aufmarschieren, Caes. u.a. Histor.: aciem contra, gegenüber in Schl. aufmarschieren, sich zur Wehr setzen, Plin. 11, 58:
    ————
    aciem ex adverso, Vulg. 1. par. 19, 17: aciem iuxta portam civitatis, ibid. 1, 19, 9: Romanorum aciem laevam, formieren, dah. befehligen, Amm.: frontem, die Front formieren, Liv.: directā fronte pugnare, den Kampf in gerader Frontaufstellung führen, Quint.: equitatum dextrā sinistrā ab oppidi lateribus, Auct. b. Afr.: Numidas ita in longitudinem, ut etc., Auct. b. Afr.: naves in pugnam, Liv.: in frontem dirigi, eine Frontaufstellung nehmen (v. Schiffen), Liv.: dir. suos in Veientem hostem, Liv. – ββ) absol., sich aufstellen, aufmarschieren, dir. contra (gegenüber), Tac. hist. 4, 58: dir. comminus in aspectum, Apul. met. 2, 17: dir. in frontem (in Front), v. Schiffen, Liv. 37, 23, 10: occisi sunt multi leones, qui dirigere (sich zur Wehr setzen) nolebant, sagittis, Vopisc. Prob. 19, 1. – b) der Lage nach, richten, leiten, α) übh.: littera
    Θ, per quam duae lineae dirigantur, gezogen werden, Chalcid. Tim. 78. – β) insbes.: αα) einem Flusse, einer Wasserleitung eine Richtung geben, ihn od. sie leiten, flumina arcemus, dirigimus, avertimus, Cic. de nat. deor. 2, 152: sin autem valles erunt perpetuae, in declinato loco cursus dirigentur, wird man die Leitung an einem Abhange herabführen, Vitr. 8, 6 (7), 5. – ββ) als t.t. der Baukunst, etw. in einer gewissen Richtung legen, stylobatam ad libellam (wagerecht), Vitr. 3, 4, 5. – γγ) als t.t. der Auguralspr.,
    ————
    die Richtung einer Himmelsgegend bestimmen, eine Himmelsgegend bezeichnen, dir. regiones, Cic. de div. 1, 30. – δδ) die Richtung einer Grenze bestimmen, eine Grenze bestimmen, ziehen, per alias regionem (anderswo) fines dir., Ulp. dig. 10, 1, 2. § 1: m. dopp. Acc., dir. finem (als Gr.) Philippo viam regiam, Liv. 39, 27, 10. – im Bilde, dir. fines (das Ziel) bonorum utilitate aut voluptate (nach dem N. od. V.), Cic. de fin. 5, 57. – εε) die Richtung bestimmen, abstecken, absteckend anlegen, aufführen, ascensus scalasque, Vitr. 5, 6 (7), 2: opera, Caes. b.G. 7, 27, 1: vicos, Liv. 5, 55, 4: aggerem in Appiae viae formam, Suet. Cal. 19, 1: novi operis molem in adversum ventum non latere (mit der breiten Seite), sed adversā fronte, Curt. 4, 3 (13), 8: in Rheni ripa quinquaginta amplius castella, Flor. 4, 12, 26. – m. Adv., dirigentur autem haec (plateae et angiportus) recte, si etc., sie erhalten aber die geeignete Richtung, wenn usw., Vitr. 1, 6, 1. – ζζ) intr. bl. dir., sowohl die Richtung wohin nehmen, sich wohin erstrecken, Cancer in adversum Capricorni dirigit astrum, Manil. 4, 324: bes. als t.t. der Landmesser, quo dirigant fines, Gromat. vet. 303, 4 u. so (v.d. limites) dir. in meridianum, Gromat. 29, 10: dir. ab oriente in occidentem, Gromat. 167, 5. – als die Richtung nach etw. angeben, nach etw. zeigen, cuius cacumen dirigat ad punctorum regiones, Vitr. 9, 9 (8), 12.
    ————
    B) übtr.: a) übh. richten, lenken, dirige vatis opus, Ov. fast. 6, 484: si direxerit cor ad eum, Vulg. Iob 34, 14. – u. intr., hinlenken, ea (divinatio) fallit fortasse non numquam, sed tamen ad veritatem saepissime dirigit, führt zur W., Cic. de div. 1, 25: quorum (medicorum) cum ad unam potionem sententiae direxissent, sich entschieden hatten für usw., Val. Max. 3, 8. ext. 6. – b) den Geist, die Gedanken auf etw. od. jmd. richten, m. Adv. od. mit ad od. in u. Acc., dies noctesque oculos mentemque ad mare dispositos directosque habere, Auct. b. Afr. 26, 4. – dir. animum ad alqm, Val. Max. 8, 14, 4, od. in alqm, Sen. de ben. 6, 16, 3 u. 6, 19, 3: dir. suas cogitationes ad alqd, Cic. Acad. 2, 66: contemplationem suam ad alqd, Col. 3, 12, 4: totā mente in opus ipsum intentionem, Quint. 10, 3, 28. – dah. dir. se ad alqd, sich (seinen Sinn) auf etw. richten, se ad imitationem Labeonis, Sen. contr. 10. praef. § 11: se ad id, Quint. 12, 3, 8: se ad ea efficienda, Quint. 10, 1, 127. – c) die Rede an od. gegen jmd. richten, einen Vortrag an od. gegen jmd. halten, m. ad od. in od. adversus u. Akk., ad iudicem omnem sermonem, Quint. 2, 13, 5: ad Ciceronem principium (einen Eingang), Quint. 4, 1, 68: orationem in alqm, Curt. 8, 5 (18), 13, od. ad alqd, Cic. top. 89: communes locos (Sätze) in vitia, Quint. 2, 1, 11: actionem (den Vortrag) adversus singulos, Quint. 5, 7, 6. – d) etw. nach etw. wie
    ————
    nach einem Maßstabe richten, einer Sache nach etw. die u. die Richtung geben, bei etw. den u. den Maßstab anlegen, etw. nach etw. bemessen, bestimmen, beurteilen, etw. von etw. abhängig machen, etw. einer Sache anbequemen, dah. Passiv dirigi auch = nach etw. sich richten, seine Richtung erhalten, m. ad u. Akk., ad libram opus (v. der Hausfrau), Ambros. in Luc. 8. § 11: spatium mensium ad hunc lunae modum (nach diesen Mondphasen), Curt. 8, 9 (33), 37: omnia ad exactam regulam (v. Beurteiler), Sen. contr. 10. praef. § 10: vitam ad certam rationis normam, sein Verhalten nach der festen Richtschnur eines philos. Systems (näml. des stoischen) bestimmen, Cic. Mur. 3: nihil non ad rationem tamquam ad artem, Cic.: haec omnia ad rationem civitatis, Cic.: ad illius similitudinem artem et manum, Cic.: ut ad ea iudicium dirigatur, danach sich richtet, seine Richtung erhält, Quint.: ad exemplum omnium mens dirigenda, muß seine Richtung erhalten nach usw., Quint.: ad voluntatis alcis interpretationem sententiam suam, Liv. 8, 32, 5: deliberationes omnes ad utilitatem eorum, qui etc., Cic.: ad positionem controversiae colorem actionis, Sen. contr. 10, 1 (30), 12: ad utilitatem vitae omnia consilia factaque nostra, Tac. dial.: invidiam rerum non ad causam, sed ad voluntatem personasque, Vell.: ad alcis arbitrium fugam, Vell.: principia rerum ad famam, Tac. – m.
    ————
    Abl. des Maßstabes, nec haec sunt rhythmicorum aut musicorum acerrimā normā dirigenda, Cic.: utilitate officium magis quam humanitate, Cic.: ne in maximis quidem rebus quicquam adhuc inveni firmius, quod tenerem aut quo iudicium meum dirigerem, quam id etc., habe ich keinen festern Stützpunkt, keine zuverlässigere Richtschnur für mein Urteil gefunden, als das usw., Cic.: ut tandem propius discas, quo fine beatum dirigitur, nach welcher Gr. das selige Leben bemessen wird = des seligen Lebens Ziel, Claud. Mall. Theod. cons. 96. – m. Adv., iudex officium suum ita diriget, ut etc., so bemessen, einrichten, Ulp. dig. 10, 3, 7. § 10: et ita dirigantur angiportorum divisiones, ist die Einteilung der Gassen anzuordnen, Vitr. 1, 6, 13. – Synk. Perf. direxti, Verg. Aen. 5, 57. – dirigo wechselt in den Handschriften mit derigo, das zB. Ribbeck im Vergil, Halm u. Heräus im Tacitus aufgenommen haben, s. Halm Praefat. ad Tac. ann. ed. 3. p. XXV. Heräus zu Tac. hist. 4, 16, 8; auch inschr., zB. Corp. inscr. Lat. 1, 1220.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > dirigo

  • 6 expono

    ex-pōno, pŏsŭi, pŏsĭtum, 3 (ante-class. perf. exposivit, Plaut. Cas. 4, 4, 27;

    sync. expostus,

    Verg. A. 10, 694; Stat. Th. 7, 197), v. a., to put or set out, to set forth, expose (class.; most freq. in the trop. signif.; cf.: expedio, explano, explico).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.:

    stravit pelliculis haedinis lectulos et exposuit vasa Samia,

    set out, Cic. Mur. 36, 75:

    vasa,

    id. Verr. 2, 4, 16, § 35:

    apparatum in porticibus,

    Suet. Caes. 10; cf.:

    aliquid in publico,

    Plin. 35, 7, 33, § 52; cf. id. 15, 5, 6, § 21:

    herbam in sole,

    Col. 12, 28, 1:

    aliquem ictu,

    to put out, turn out, Plaut. Truc. 3, 1, 14:

    cubito,

    id. Cas. 4, 4, 27.—
    B.
    In partic.
    1.
    Of children, to expose:

    puellam ad necem,

    Plaut. Cist. 1, 3, 18; id. Cas. prol. 41; Ter. Heaut. 4, 1, 37; Cic. Rep. 2, 2; Liv. 1, 4, 5; cf. id. 1, 6, 3:

    ad januam matris,

    Suet. Claud. 27 al. —
    2.
    Naut. t. t.
    a.
    To set on shore, to land, disembark:

    milites ex navibus,

    Caes. B. G. 4, 37, 1;

    for which: socios de puppibus,

    Verg. A. 10, 288:

    milites in terram,

    Caes. B. C. 3, 23, 2:

    expositis omnibus copiis,

    id. ib. 3, 29, 2; 1, 31 fin.; Liv. 24, 40, 9:

    ibi in terram,

    id. 34, 8, 7; Front. Strat. 2, 5, 44; cf.:

    in litora,

    Liv. 37, 28, 8:

    aegra mancipia in insulam,

    Suet. Claud. 25; but also with abl.:

    in Africa,

    Liv. 28, 44, 10 Drak. N. cr.:

    in terra,

    Vell. 2, 79, 4:

    in litore,

    Suet. Caes. 4; Just. 22, 5; Liv. 2, 22, 3; 26, 17, 2; Sen. Ep. 53, 2:

    in portu,

    Just. 18, 1, 3:

    ibi Themistoclem,

    Nep. Them. 8, 7:

    ad eum locum milites,

    Caes. B. C. 3, 6, 3:

    quibus regionibus exercitum exposuisset,

    id. ib. 3, 29 fin.:

    expositum peregrinis arenis os,

    Ov. M. 11, 56:

    quartā vix demum exponimur horā,

    Hor. S. 1, 5, 23: advexi frumentum;

    exposui, vendo meum, etc.,

    have unloaded, unpacked, opened, Cic. Off. 3, 12, 51:

    merces,

    Dig. 14, 2, 10.—
    b.
    To throw on the ground, throw down:

    paene exposivit cubito,

    Plaut. Cas. 4, 4, 34.—
    c.
    To throw overboard:

    si propter necessitatem adversae tempestatis expositum onus fuerit,

    Dig. 39, 4, 16, § 8.—
    3.
    Mercant. t. t.: pecuniam, to offer a sum to one, place at one's disposal, to be ready to pay:

    de Oppio bene curasti, quod ei DCCC. exposuisti,

    Cic. Att. 5, 4, 3 (for which, aperuisti, id. ib. 5, 1, 2).—
    4.
    Pregn., to leave exposed or unprotected, to expose, lay open (not ante-Aug.):

    ad ictus,

    Liv. 9, 35, 6; Curt. 8, 14, 31:

    ille ad omnes ictus expositus,

    id. 9, 5, 9:

    ne inermes provinciae barbaris nationibus exponerentur,

    Tac. H. 3, 5:

    exercitum hosti,

    Flor. 3, 11; Plin. 11, 19, 21, § 67:

    ceteris animalibus imbecillitatem hominum,

    Lact. 3, 23, 10; id. Epit. 9, 1; Val. Max. 7, 1, ext. 2:

    piscibus beluisque,

    Petr. 115:

    exposito solibus loco,

    Plin. 15, 5, 6, § 21.— Pass. absol.: (iracundi) simplices videntur, quia expositi sunt, Sen. de Ira, 2, 16, 3.
    II.
    Trop.
    A.
    In gen.:

    totam causam, judices, explicemus atque ante oculos expositam consideremus,

    Cic. Rosc. Am. 12, 34; cf.:

    vitam alterius in oculis conspectuque omnium exponere,

    id. Div. in Caecil. 8, 27:

    disciplina puerilis publice exposita,

    id. Rep. 4, 3:

    orationem,

    to publish, id. de Or. 1, 53, 227; cf.:

    capita exposita nec explicata,

    id. Brut. 44, 164:

    erant huic studio maxima exposita praemia,

    id. de Or. 1, 4, 15:

    praemium,

    to set forth, propose, id. Quint. 23, 74: vitam suam exponere ad imitandum juventuti, id. Fragm. ap. Non. 104, 3:

    factum expositum ad imitandum,

    id. Phil. 2, 44, 114:

    exposita ad exemplum nostra re publica,

    id. Rep. 1, 46:

    opprobrio ad omnium convicia exposito,

    Suet. Caes. 49:

    expositum ad invidiam nomen,

    Tac. H. 2, 53:

    nomen Dei,

    to prostitute, dishonor, Lact. 1, 7.—
    B.
    In partic., of speech, to set forth, exhibit, relate, explain, expound; constr. with acc. and inf., or a rel. clause as object, or with de:

    coepit rationem hujus operis scientissime Gallus exponere,

    Cic. Rep. 1, 14:

    talis coetus, qualem exposui,

    id. ib. 1, 26:

    quae adhuc exposui,

    id. ib. 2, 23:

    obscura dilucide,

    id. Fin. 4, 1, 1:

    rem pluribus verbis,

    id. ib. 3, 4, 15:

    rem breviter,

    id. Cat. 3, 1, 3:

    mandata in senatu,

    id. de Or. 2, 12, 49:

    narrationem,

    id. Or. 62, 210:

    sententias ejus disputationis hoc libro,

    id. Lael. 1, 3:

    artes rhetoricas,

    id. de Or. 3, 20, 75:

    disputationem alicui,

    id. Rep. 1, 8:

    sermonem de amicitia alicui,

    id. Lael. 1, 3:

    eadem multitudini,

    Caes. B. G. 7, 38, 4:

    expone igitur primum animos remanere post mortem, tum docebis, etc.,

    explain, Cic. Tusc. 1, 12, 26:

    apud eosdem (censores), qui magistratu abierint, edant et exponant, quid in magistratu gesserint,

    id. Leg. 3, 20, 47:

    ex memoria alicui quid senatus censuerit,

    id. Cat. 3, 6, 13:

    ab initio, res quemadmodum gesta sit,

    id. Rosc. Am. 5, 14; id. Rep. 1, 26; cf.:

    hoc de quo modo exposuit Antonius,

    id. de Or. 1, 22, 102; id. Fam. 1, 9, 10:

    expone nunc de reprehendendo,

    id. Part. Or. 12, 44.—In abl. neutr. absol.:

    Caesar contione advocata... exposito, quid iniquitas loci posset, etc.,

    Caes. B. G. 7, 52, 2 Oud.; so,

    exposito quod nuntiatum erat,

    Curt. 4, 13:

    quasi gesta bello expositurus,

    Tac. A. 15, 72: summum bonum exposuit vacuitatem doloris, i. q. definivit, be defined, Cic. Fin. 5, 5, 14 Madv.; cf. ib. 5, 8, 22; and, expositio, ib. § 21.—Hence, expŏsĭtus, a, um, P. a., qs. publicly set out; hence, open, free, accessible.
    A.
    Lit.:

    limen,

    Stat. S. 1, 2, 24:

    census,

    open to all, id. ib. 2, 2, 152:

    numen (with nulli negatum),

    Luc. 5, 103; cf.:

    (homo) obvius et expositus,

    Plin. Ep. 1, 10, 2.—As subst.: ex-pŏsĭta, ōrum, n., the open parts, those exposed to view:

    frontem ejus tantum novi et exposita, quae ostendit etiam transeuntibus,

    Sen. Ep. 55, 6.—
    B.
    Trop.
    1.
    Accessible, affable:

    mores,

    Stat. S. 5, 3, 246.—
    2.
    Of authors, intelligible, lucid:

    optimos quidem, sed tamen eorum candidissimum quemque et maxime expositum velim,

    Quint. 2, 5, 19.—
    3.
    In a bad sense, common, vulgar:

    qui nihil expositum soleat deducere, etc.,

    Juv. 7, 54.— Adv.: expŏ-sĭte, plainly, clearly:

    non exposite et aperte ostendere, sed reconditā significatione,

    Gell. 3, 2, 14.

    Lewis & Short latin dictionary > expono

  • 7 exposita

    ex-pōno, pŏsŭi, pŏsĭtum, 3 (ante-class. perf. exposivit, Plaut. Cas. 4, 4, 27;

    sync. expostus,

    Verg. A. 10, 694; Stat. Th. 7, 197), v. a., to put or set out, to set forth, expose (class.; most freq. in the trop. signif.; cf.: expedio, explano, explico).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.:

    stravit pelliculis haedinis lectulos et exposuit vasa Samia,

    set out, Cic. Mur. 36, 75:

    vasa,

    id. Verr. 2, 4, 16, § 35:

    apparatum in porticibus,

    Suet. Caes. 10; cf.:

    aliquid in publico,

    Plin. 35, 7, 33, § 52; cf. id. 15, 5, 6, § 21:

    herbam in sole,

    Col. 12, 28, 1:

    aliquem ictu,

    to put out, turn out, Plaut. Truc. 3, 1, 14:

    cubito,

    id. Cas. 4, 4, 27.—
    B.
    In partic.
    1.
    Of children, to expose:

    puellam ad necem,

    Plaut. Cist. 1, 3, 18; id. Cas. prol. 41; Ter. Heaut. 4, 1, 37; Cic. Rep. 2, 2; Liv. 1, 4, 5; cf. id. 1, 6, 3:

    ad januam matris,

    Suet. Claud. 27 al. —
    2.
    Naut. t. t.
    a.
    To set on shore, to land, disembark:

    milites ex navibus,

    Caes. B. G. 4, 37, 1;

    for which: socios de puppibus,

    Verg. A. 10, 288:

    milites in terram,

    Caes. B. C. 3, 23, 2:

    expositis omnibus copiis,

    id. ib. 3, 29, 2; 1, 31 fin.; Liv. 24, 40, 9:

    ibi in terram,

    id. 34, 8, 7; Front. Strat. 2, 5, 44; cf.:

    in litora,

    Liv. 37, 28, 8:

    aegra mancipia in insulam,

    Suet. Claud. 25; but also with abl.:

    in Africa,

    Liv. 28, 44, 10 Drak. N. cr.:

    in terra,

    Vell. 2, 79, 4:

    in litore,

    Suet. Caes. 4; Just. 22, 5; Liv. 2, 22, 3; 26, 17, 2; Sen. Ep. 53, 2:

    in portu,

    Just. 18, 1, 3:

    ibi Themistoclem,

    Nep. Them. 8, 7:

    ad eum locum milites,

    Caes. B. C. 3, 6, 3:

    quibus regionibus exercitum exposuisset,

    id. ib. 3, 29 fin.:

    expositum peregrinis arenis os,

    Ov. M. 11, 56:

    quartā vix demum exponimur horā,

    Hor. S. 1, 5, 23: advexi frumentum;

    exposui, vendo meum, etc.,

    have unloaded, unpacked, opened, Cic. Off. 3, 12, 51:

    merces,

    Dig. 14, 2, 10.—
    b.
    To throw on the ground, throw down:

    paene exposivit cubito,

    Plaut. Cas. 4, 4, 34.—
    c.
    To throw overboard:

    si propter necessitatem adversae tempestatis expositum onus fuerit,

    Dig. 39, 4, 16, § 8.—
    3.
    Mercant. t. t.: pecuniam, to offer a sum to one, place at one's disposal, to be ready to pay:

    de Oppio bene curasti, quod ei DCCC. exposuisti,

    Cic. Att. 5, 4, 3 (for which, aperuisti, id. ib. 5, 1, 2).—
    4.
    Pregn., to leave exposed or unprotected, to expose, lay open (not ante-Aug.):

    ad ictus,

    Liv. 9, 35, 6; Curt. 8, 14, 31:

    ille ad omnes ictus expositus,

    id. 9, 5, 9:

    ne inermes provinciae barbaris nationibus exponerentur,

    Tac. H. 3, 5:

    exercitum hosti,

    Flor. 3, 11; Plin. 11, 19, 21, § 67:

    ceteris animalibus imbecillitatem hominum,

    Lact. 3, 23, 10; id. Epit. 9, 1; Val. Max. 7, 1, ext. 2:

    piscibus beluisque,

    Petr. 115:

    exposito solibus loco,

    Plin. 15, 5, 6, § 21.— Pass. absol.: (iracundi) simplices videntur, quia expositi sunt, Sen. de Ira, 2, 16, 3.
    II.
    Trop.
    A.
    In gen.:

    totam causam, judices, explicemus atque ante oculos expositam consideremus,

    Cic. Rosc. Am. 12, 34; cf.:

    vitam alterius in oculis conspectuque omnium exponere,

    id. Div. in Caecil. 8, 27:

    disciplina puerilis publice exposita,

    id. Rep. 4, 3:

    orationem,

    to publish, id. de Or. 1, 53, 227; cf.:

    capita exposita nec explicata,

    id. Brut. 44, 164:

    erant huic studio maxima exposita praemia,

    id. de Or. 1, 4, 15:

    praemium,

    to set forth, propose, id. Quint. 23, 74: vitam suam exponere ad imitandum juventuti, id. Fragm. ap. Non. 104, 3:

    factum expositum ad imitandum,

    id. Phil. 2, 44, 114:

    exposita ad exemplum nostra re publica,

    id. Rep. 1, 46:

    opprobrio ad omnium convicia exposito,

    Suet. Caes. 49:

    expositum ad invidiam nomen,

    Tac. H. 2, 53:

    nomen Dei,

    to prostitute, dishonor, Lact. 1, 7.—
    B.
    In partic., of speech, to set forth, exhibit, relate, explain, expound; constr. with acc. and inf., or a rel. clause as object, or with de:

    coepit rationem hujus operis scientissime Gallus exponere,

    Cic. Rep. 1, 14:

    talis coetus, qualem exposui,

    id. ib. 1, 26:

    quae adhuc exposui,

    id. ib. 2, 23:

    obscura dilucide,

    id. Fin. 4, 1, 1:

    rem pluribus verbis,

    id. ib. 3, 4, 15:

    rem breviter,

    id. Cat. 3, 1, 3:

    mandata in senatu,

    id. de Or. 2, 12, 49:

    narrationem,

    id. Or. 62, 210:

    sententias ejus disputationis hoc libro,

    id. Lael. 1, 3:

    artes rhetoricas,

    id. de Or. 3, 20, 75:

    disputationem alicui,

    id. Rep. 1, 8:

    sermonem de amicitia alicui,

    id. Lael. 1, 3:

    eadem multitudini,

    Caes. B. G. 7, 38, 4:

    expone igitur primum animos remanere post mortem, tum docebis, etc.,

    explain, Cic. Tusc. 1, 12, 26:

    apud eosdem (censores), qui magistratu abierint, edant et exponant, quid in magistratu gesserint,

    id. Leg. 3, 20, 47:

    ex memoria alicui quid senatus censuerit,

    id. Cat. 3, 6, 13:

    ab initio, res quemadmodum gesta sit,

    id. Rosc. Am. 5, 14; id. Rep. 1, 26; cf.:

    hoc de quo modo exposuit Antonius,

    id. de Or. 1, 22, 102; id. Fam. 1, 9, 10:

    expone nunc de reprehendendo,

    id. Part. Or. 12, 44.—In abl. neutr. absol.:

    Caesar contione advocata... exposito, quid iniquitas loci posset, etc.,

    Caes. B. G. 7, 52, 2 Oud.; so,

    exposito quod nuntiatum erat,

    Curt. 4, 13:

    quasi gesta bello expositurus,

    Tac. A. 15, 72: summum bonum exposuit vacuitatem doloris, i. q. definivit, be defined, Cic. Fin. 5, 5, 14 Madv.; cf. ib. 5, 8, 22; and, expositio, ib. § 21.—Hence, expŏsĭtus, a, um, P. a., qs. publicly set out; hence, open, free, accessible.
    A.
    Lit.:

    limen,

    Stat. S. 1, 2, 24:

    census,

    open to all, id. ib. 2, 2, 152:

    numen (with nulli negatum),

    Luc. 5, 103; cf.:

    (homo) obvius et expositus,

    Plin. Ep. 1, 10, 2.—As subst.: ex-pŏsĭta, ōrum, n., the open parts, those exposed to view:

    frontem ejus tantum novi et exposita, quae ostendit etiam transeuntibus,

    Sen. Ep. 55, 6.—
    B.
    Trop.
    1.
    Accessible, affable:

    mores,

    Stat. S. 5, 3, 246.—
    2.
    Of authors, intelligible, lucid:

    optimos quidem, sed tamen eorum candidissimum quemque et maxime expositum velim,

    Quint. 2, 5, 19.—
    3.
    In a bad sense, common, vulgar:

    qui nihil expositum soleat deducere, etc.,

    Juv. 7, 54.— Adv.: expŏ-sĭte, plainly, clearly:

    non exposite et aperte ostendere, sed reconditā significatione,

    Gell. 3, 2, 14.

    Lewis & Short latin dictionary > exposita

См. также в других словарях:

  • MARIA — I. MARIA Angliae Regina. Filia Henrici VIII. ex Catharina Arragonia, Eduardo VI. non sine veneni suspicione exstincto, successit A. C. 1553. Iohannâ Suffolciâ, quam Rex heredem scripserat, cum marito et socero Dudlaeo, aliisque, capite plexâ. Mox …   Hofmann J. Lexicon universale

  • PHARUS — I. PHARUS fluv. Ciliciae. Suid. II. PHARUS nomen est editarum turrium, ad maris littora vel fluminum ripas, exstructarum, ut, ardente in sublimi face, qua iter dirigant, dispicere possint. Sic Pharus apud Stat. l. 3. Sylv. 5. v. 101. Teleboumque… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • RUTILIUS Rufus (P.) — I. P. RUTILIUS Rufus Consul cum Cn. Mallio, an. Urb. Cond. 649. Tum de vitâ suâ, tum Numantini belli historiam in exilio, vide infra, scripsit. Prioris operis meminit Tacitus, initiô l. de vita Agricolae: Plerique (inquit) suam ipsi vitam narrare …   Hofmann J. Lexicon universale

  • PISCIS — I. PISCIS Graecis dictus Νότιος, i. e. Australis, ut et Hygino in Poet. Astron. et Ciceroni in Arateis; Germanici Interpreti Magnus, qui de eo sic scribit. Piscis magnus, cuius nepotes dicuntur Pisces. qui in circulo Zodiaco constituti sunt,… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • Аммиан Марцеллин — У этого термина существуют и другие значения, см. Марцеллин (значения). Аммиан Марцеллин Ammianus Marcellinus …   Википедия

  • AUGUSTUS Caesar — Roman. Imperator secundus, patre Octaviô Senatore genitus, matre Acciâ, filiâ Iulii, sorore I. Caesaris, sicque huius nepos. Natus est An. Urb. Cond. 691. Cicerone et Antoniô Senatore genitus, matre Acciâ, filiâ Iulii, sorore I. Caesaris, aviam… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • CRITICE — in emendatione Auctorum et iudicio consistens ars, inter species Grammaricae artis nobilissima est: Unde omnium maaimarum artium scientiam complexa dicitur, a Quintiliano, l. 2. c. 1. et, l. 1. c. 4. Eius geminum munus, cuius paulo ante mentio,… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • MANCIPIA — quod ab hostibus manu caperentur, dicta: quemadmodum Servi, quod Imperatores captivos vendere, et per hoc servare, nec occidere solerent: quae vetustissima Mancipiorum servorumque origo est, ab ipso Nimrodo vel Nino Eruditis accersita. Horum apud …   Hofmann J. Lexicon universale

  • NUPTIALES — Mores ritusque prae cipui apud Ebraeos, Paganos et Christianos, sollennes sunt contrahendi nubendique formulae, Arrarum item ac pretii Nuptialis, Annulique ac Coronarum usus, Benedictiones et Sacra Nuptialia, Tempora demum. quibus celebritas… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • NUTRIX — a nutriendo, infantem quintô die, quousque Obstetricis durabat necessitas, ab hac, lotis manibus, suae curae committendum, olim accipere solebat; quod Athenis assô factum pane. Officium eius erat inter alia, de quibus infra, lac praebere, unde… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • OFFICIUM — Grammaticis quasi Efficium, ab efficiendo, quod unicuique personae congruit, ut ait Donatus Adelph. Terent. Actu 1. Scen. 1. Aliis ab officiendo, id quod unusquisque efficere tenetur, ut nulli officiat: servatâ scil. honestate, quid loco, quid… …   Hofmann J. Lexicon universale

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»